วัดหน้าพระเมรุราชิการามวรวิหาร หรือที่เรียกสั้นๆ ว่า วัดหน้าพระเมรุ เป็นวัดเดียวในกรุงศรีอยุธยาที่ไม่ถูกพม่าทำลาย ทั้งยังปรากฏสถาปัตยกรรมแบบอยุธยาอยู่ในสภาพสมบูรณ์มากที่สุด สร้างในสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้น พ.ศ. 2046 มีชื่อเดิมว่า "วัดพระเมรุราชการาม" แต่ไม่ปรากฏหลักฐานว่าใครเป็นผู้สร้างและสร้างในสมัยใด พิจารณาได้ว่า น่าจะเป็นวัดสร้างขึ้นตรงที่ถวายพระเพลิงกษัตริย์องค์ใดองค์หนึ่งต้นสมัยอยุธยา มีแต่เพียงตำนานกล่าวว่าพระองค์อินทร์ในรัชกาลสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 ได้สร้างวัดนี้ขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2046 แต่ไม่มีหลักฐานยืนยันแน่นอน
วัดหน้าพระเมรุราชิการามวรวิหาร หรือวัดหน้าพระเมรุ
วัดหน้าพระเมรุเป็นวัดที่มีขนาดใหญ่ มีพื้นที่ประมาณ 12 ไร่เศษ ตั้งอยู่ริมคลองสระบัวด้านเหนือของคูเมือง (แม่น้ำลพบุรีเก่า) ตรงข้ามกับพระราชวังหลวง ภายในวัดมีสิ่งก่อสร้างที่สำคัญดังนี้
- พระอุโบสถ เป็นพระอุโบสถแบบอยุธยาซึ่งมีเสาอยู่ภายใน แต่น่าจะมาเพิ่มเสารับชายคาที่หลังในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ พระประธานในอุโบสถซึ่งสร้างปลายสมัยอยุธยา หรือได้รับการบูรณะครั้งใหญ่ในช่วงนั้น เป็นพระพุทธรูปทรงเครื่องหล่อสำริดขนาดใหญ่ นามว่า "พระพุทธนิมิตวิชิตมารโมลีศรีสรรเพชญบรมไตรโลกนาถ"
- เจดีย์ใหญ่ เป็นพระเจดีย์แบบอยุธยาที่มีซุ้มจระนำทั้งสี่ทิศ สูงประมาณ 30 เมตร เป็นที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ
- วิหารพระคันธารราฐ เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปปางคันธารราฐหล่อสำริด ศิลปะสมัยอยุธยาตอนต้น สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นในรัชสมัยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2
วัดหน้าพระเมรุเป็นสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์หลายประการ เช่น
- เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธนิมิตวิชิตมารโมลีศรีสรรเพชญบรมไตรโลกนาถ ซึ่งเป็นพระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองของกรุงศรีอยุธยา
- เป็นสถานที่ที่สมเด็จพระมหาจักรพรรดิทรงทำสัญญาสงบศึกกับพระเจ้าบุเรงนอง
- เป็นสถานที่ที่สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงทำพิธีประกาศอิสรภาพจากพม่า
ปัจจุบัน วัดหน้าพระเมรุเป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่ได้รับความนิยมจากนักท่องเที่ยวทั่วไป ในแต่ละปีจะมีนักท่องเที่ยวเดินทางมาสักการะพระประธานและชมสถาปัตยกรรมที่สวยงามของวัดหน้าพระเมรุเป็นจำนวนมาก
